Διάλογος με την Επικαιρότητα

Ένα νέο κορίτσι μ’ ένα σακίδιο στην πλάτη περιπλανιέται και παρατηρεί. Η Αν_να, ο χαρακτήρας της ΧΕΝ Ελλάδος ταξιδεύει σ’ έναν ακαθόριστο χώρο – χρόνο και μαθαίνει ν’ αναγνωρίζει κάθε μορφή βίας κατά των γυναικών. Με αφετηρία το Αν και προορισμό το Να βρίσκεται σ’ έναν διάλογο με την επικαιρότητα θέλοντας να αποκωδικοποιήσει τα γεγονότα και το πώς αυτά επηρεάζουν την κάθε γυναίκα.

Γιατί η Αν_να είναι κάθε γυναίκα που διεκδικεί ένα δίκαιο παρόν προσδοκώντας να παραδώσει στις επόμενες Άννες ένα καλύτερο μέλλον

Ευάλωτες Κοινωνικές Ομάδες

Οι “δυνατοί κρίκοι” στην ιστορία της ζωής μας…

Η πανδημία του Covid 19 ανέδειξε την ευαλωτότητα της λεγόμενης Τρίτης και Τέταρτης Ηλικίας, με την έννοια ότι πρόκειται για ομάδες υψηλού κινδύνου. Σύμφωνα δε με στοιχεία επιστημόνων από την Ε.Ε, οι θάνατοι στην Ευρώπη από Covid-19 σε οίκους ευγηρίας και γενικότερα οι θάνατοι ηλικιωμένων ατόμων ήταν το διάστημα αυτό ιδιαίτερα αυξημένοι.

Ιδιαίτερα, για τη χώρα μας η εξάπλωση των κρουσμάτων σε γηροκομεία / νοσηλευτήρια έφερε στην επιφάνεια τις προβληματικές συνθήκες διαβίωσης των ηλικιωμένων εκεί και, όπως είχε επισημάνει ο καθηγητής Σωτήρης Τσιόδρας, όταν στους χώρους αυτούς δεν τηρούνται τα μέτρα υγιεινής και οι κανόνες προστασίας,   γίνονται οι αδύναμοι κρίκοι στη μάχη με τον ιό. Αλλά, μήπως, αποτελούν γενικότερα τους αδύναμους κρίκους στην κοινωνία;

Από πλευράς βιολογίας, η γήρανση αποτελεί ένα ολικό φαινόμενο, με την έννοια ότι αφορά κάθε ζώντα οργανισμό. Από πλευράς θεσμών, επίσης, το κράτος συνταξιοδοτεί και θεωρεί «ηλικιωμένα» άτομα όσα, βάσει των νόμων του,  προσεγγίζουν μια συγκεκριμένη ηλικία. Από πλευράς κοινωνικής, τα ηλικιωμένα άτομα αποτελούν μια εν δυνάμει «αδύναμη» και «ευάλωτη» κοινωνική ομάδα (αν και υπάρχουν διακρίσεις έμφυλες, ταξικές κ. ά., στο εσωτερικό της και με αυτή την έννοια δεν στερούνται όλοι και όλες την δυνατότητα πρόσβασης σε αγαθά και υπηρεσίες, ή τη δυνατότητα συμμετοχής στην κοινωνική, πολιτική, πολιτιστική και οικονομική ζωή του τόπου τους)

Ωστόσο, η απομάκρυνση από την Αγορά Εργασίας και η «προβολή» (ή / και «επιβολή») της νεότητας ως «αξίας» και μέτρου σύγκρισης, εν δυνάμει πλήττει κάθε ηλικιωμένο άτομο και επιτρέπει τις σε βάρος του προκαταλήψεις, μέσα από στερεότυπα, που φτάνουν μέχρι και σε «αρνητικές δράσεις» (πρακτικές και συμπεριφορές) που του δυσχεραίνουν τη συνέχιση της ζωής του.

Η ελληνική οικογένεια, σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, βέβαια, δεν απομακρύνει και δεν απομονώνει με την ίδια συχνότητα και ευκολία τα ηλικιωμένα άτομα. Στη διάρκεια της κρίσης μάλιστα οι ηλικιωμένοι γονείς του νέου ζευγαριού απεδείχθησαν ιδιαίτερα χρήσιμοι, όταν στην ανεργία και τους χαμηλούς μισθούς, ερχόταν ως «αντίδωρο» η σύνταξη του παππού ή της γιαγιάς. Και όταν η δωρεάν φροντίδα της γιαγιάς (ή / και του παππού) για τα εγγόνια ερχόταν απλόχερη, να αντισταθμίσει τις μειωμένες κοινωνικές δαπάνες για τους παιδικούς σταθμούς.

Ωστόσο, οι αρνητικές προκαταλήψεις, οι στερεοτυπικές αντιλήψεις και ο τρόπος αντιμετώπισης απέναντι στα ηλικιωμένα άτομα υπάρχει: είναι ηθικά επιτρεπτό και κοινωνικά αποδεκτό η «απώλεια» του ονόματος, του κύρους και της κυριότητας να έρχεται με την αύξηση της ηλικίας! Ο κύριος και η κυρία να προσφωνούνται από τον οποιοδήποτε «παππούς», ή, «γιαγιά», στην καλύτερη περίπτωση, ενώ στη χειρότερη «γέρος», ή, «γριά» (ή με άλλες σύνθετες λέξεις που τις εμπεριέχουν).

Οι γυναίκες της Τρίτης και Τέταρτης Ηλικίας, επιπλέον, λόγω των εργασιακών συνθηκών που αντιμετώπισαν (δυσκολία ανέλιξης και μονιμοποίησης, μειωμένα και ευέλικτα ωράρια και αντίστοιχες χαμηλές αμοιβές, συχνά, λόγω ενδοοικογενειακών υποχρεώσεων, αλλά και λόγω στερεοτυπικών έμφυλων αντιλήψεων για τον εργασιακό τους ρόλο) έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να ζουν στο όριο της φτώχειας μετά τη συνταξιοδότησή τους και ακόμα μεγαλύτερες πιθανότητες να αισθανθούν «άδειες», όταν τα παιδιά τους ενηλικιώνονται και όταν οι εσωοικιακές εργασίες, που επικεντρώνονται στη φροντίδα των άλλων, μειώνονται. Μια «ώριμη» γυναίκα έχει και μεγαλύτερες πιθανότητες να αυτό περιορισθεί, ή, σιωπηρά και έμμεσα να «απορριφθεί», όταν το σώμα της, ή, το πρόσωπό της αρχίζουν να την προδίδουν (ενώ ένας «ώριμος» άντρας μπορεί, αντίθετα, να προκαλεί, «γοητεία» …). Οι γυναίκες έχουν «αξία», όταν είναι νέες. Όταν μπορούν να κάνουν παιδιά και να φροντίσουν την οικογένεια με ασταμάτητες εργασίες και υπηρεσίες. Το νεανικό και δυνατό σώμα, το χωρίς ρυτίδες πρόσωπο αποτελεί μέτρο σύγκρισης και στόχο ζωής, ιδιαίτερα για τις γυναίκες.

Η νεότητα, όπως προειπώθηκε, αποτελεί κοινωνική αξία, μέτρο σύγκρισης και πρότυπο ζωής. Στις νεωτερικές κοινωνίες, δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στη νεότητα, καθώς και στη δημιουργία καθετί «νέου». Στόχος είναι η διαφοροποίηση από τις «παλιότερες» γενιές, γεγονός που βάζει στο περιθώριο τις γνώσεις, τις δεξιότητες και τις εμπειρίες των μεγαλύτερων σε ηλικία ατόμων.

Κάθε τι που θυμίζει και αναπαράγει το «παλαιό», που συνδέει με το παρελθόν, πρέπει να μπει στην άκρη. Να περιθωριοποιηθεί. Να αγνοηθεί. Να απομακρυνθεί.

Η «σωρευμένη» εμπειρία ενός ατόμου δεν εκτιμάται, όπως παλιότερα, στις παραδοσιακές / αγροτικές κοινωνίες, το κύρος του μειώνεται αντιστρόφως ανάλογα με την ηλικία. Δεν του αποδίδεται ο ίδιος σεβασμός, ούτε ο ρόλος του είναι πλέον πολύτιμος για τη λειτουργία της κοινότητας.

Τα άτομα της λεγόμενης τρίτης και τέταρτης ηλικίας, όταν δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα, δεν έχουν, πάντα, τη φροντίδα που δικαιούνται, είτε από το κράτος, είτε από τους οικείους τους, ή, ακόμα και από τα Ιδρύματα όπου οδηγούνται.

Με αυτή την έννοια, μπορεί να αποτελέσουν μια ευάλωτη ομάδα, που χρήζει της προσοχής των θεσμών της πολιτείας, αλλά, για τα όσα προσέφεραν και προσφέρουν και το σεβασμό της (νεωτερικής) μας κοινωνίας και ιδιαίτερα των νεότερων γενεών.

Επειδή δεν πρέπει να αποτελούν έναν αδύναμο κρίκο στην κοινωνία μας, αλλά έναν δυνατό κρίκο στην ιστορία και τη ζωή μας

(Ο χαρακτήρας  “Άν_να” αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία της ΧΕΝ Ελλάδος και σχεδιάστηκε από τη Ζωή Μουζενίδου)